Wirtualny atlas roślin: Jarząb brekinia / Sorbus torminalis

Jarząb brekinia, brzęk Sorbus torminalis (L.) Crantz) – gatunek drzewa należący do rodziny różowatych (Rosaceae).

Wygląd i występowanie
Bibliografia

Liście klapowane, pojedyncze, szerokojajowate, długości do 10 cm z 3‒5 parami nierówno ząbkowanych i zaostrzonych klap. Dolne klapy dłuższe, prawie poziomo odstające, rozwarte pod kątem prostym, przypominają duże liście głogu. U nasady zaokrąglone lub płytko sercowate, na brzegu drobno piłkowane, osadzone na cienkim, długim ogonku. Liście z brzegu ciemnozielone, pod spodem jaśniejsze. Jesienią przebarwiają się na czerwono i brązowo. Kwiaty białe, zebrane w luźne i wyprostowane podbaldachy. Dno kwiatowe jest silnie kutnerowate. Działki kielicha trójkątne i od wewnątrz również kutnerowate. Płatki korony białe, okrągłe, słupek zazwyczaj z dwoma omszonymi i zrośniętymi dołem szyjkami. Drewno czerwonobrązowe, czasami z ciemno zabarwioną twardzielą. Jest drobnosłoiste, twarde i ciężkie, szczególnie przydatne do wyrobów tokarskich i w meblarstwie. Pokrój drzewo wysokości do 15‒25 m i 60‒100 cm pierśnicy, o szerokiej i gęstej koronie i z rozpostartymi konarami. Czasami, gdy rośnie w dużym zwarciu i zacienieniu, ma postać krzewu. Pędy młode pędy oliwkowoszare, nieco omszone, potem nagie i oliwkowobrązowe (w zimie). Pąki zielone, błyszczące, nagie, z ciemniejszymi brzegami łusek. Pączki szczytowe większe od bocznych. Owoce owoce kuliste lub jajowate, długości ok. 1 cm, na długich szypułkach. Początkowo są czerwonożółte, potem brązowe z jasnozielonymi punktami. Zawierają po 4 pestki.

Biologia i występowanie

Występuje w Europie, Azji Mniejszej, na Kaukazie i w Afryce Północnej. Najdalej na północy rośnie we wschodniej Danii. Najliczniej rośnie w Europie Południowej i sięga tutaj do wysokości 1200 m n.p.m., zaś najwyżej położone jego stanowiska znajdują się na Kaukazie, gdzie sięga do wysokości 1900 m n.p.m.. W Polsce jest dość rzadki, występuje na rozproszonych stanowiskach, głównie na niżu. W Karpatach znany jest obecnie tylko z dwóch stanowisk: na Białowodzkiej Górze i w Rożnowie koło zapory. Osiąga w Polsce północno-wschodnią granicę zasięgu. Linia przebiega od Gdyni przez Tczew, Ciechocinek, Strzelno, Gołuchów, Wrocław, Strzelin, Ojców i Nowy Sącz.

Megafanerofit. Rośnie w świetlistych i suchych zaroślach i lasach. Najwyżej położone jego stanowisko w Polsce znajduje się na Białowodzkiej Górze (550 m n.p.m.). Wymaga gleb żyznych i głębokich; dobrze rośnie na glebach wapiennych i gliniastych. Nie rośnie na piaskach, glebach bagiennych i ilastych. Jest odporny na suszę. W młodości dobrze znosi ocienienie (do 8 roku), później potrzebuje dużo światła. Nie jest przystosowany do surowych warunków klimatycznych. Rośnie wolno. Kwitnie w maju, czerwcu. Owoce dojrzewają w październiku, listopadzie. Zaczyna owocować ok. 15 roku, owocuje co 3 lata. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Quercetalia pubescenti-petraeae. Liczba chromosomów 2n = 34.
Najstarszy krajowy egzemplarz ma wysokość 24 m, obwód w pierśnicy 65 cm i wiek 190 lat. Rośnie w Lubotyniu w woj. wielkopolskim

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2018-04-04 00:47:14]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=52683219. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.

Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
Otwarta encyklopedia leśna. [dostęp 2017-03-01].
Drzewa Polski. [dostęp 2017-03-01].
Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-04-28].
Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
The Plant List. [dostęp 2017-03-01].
Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
W. Kulesza: Klucz do oznaczania drzew i krzewów. Warszawa: PWRiL, 1955.
Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland : a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-01-20].

Przypisane cechy

	ogólne	drzewo
	ogólne	roślina chroniona
	barwa kwiatów	płatki białe
	korona kwiatu i typ kwiatostanu	baldachy
	korona kwiatu i typ kwiatostanu	podbaldachy
	kształt blaszki	liście sercowate
	kształt blaszki	liście jajowate
	ulistnienie	ogonek liściowy obecny
	ulistnienie	wcinane (wrębne, sieczne i klapowane)
	ulistnienie	ząbkowany
	ulistnienie	piłkowane
	kolor owoców	żółte
	kolor owoców	zielone
	kolor owoców	brązowe
	kolor owoców	czerwone
	rodzaj owoców	kuliste
	wygląd łodygi	łodyga omszona
	pora kwitnienia	maj